Τέτοιες ημέρες που θρηνούμε μία εκατοντάδα αθώων θυμάτων, που τα στρατεύματα του Αττίλα έχουν θρονιαστεί στη μισή Κύπρο και κάθε τόσο απειλούν τα κυριαρχικά δικαιώματα της νήσου και που η ανεργία και άλλα δεινά ταλανίζουν την πατρίδα μας, αναποδογυρίζονται οι μνήμες και ανατρέχουμε στο χρησμό της Πυθίας που παρομοιάζει την πατρίδα μας με ασκό κλυδωνιζόμενο αλλά μηδέποτε βυθιζόμενο. Μια από τις πολλές εικόνες του Ασκού, που φέρει την επιγραφή Γράμμος-Βίτσι σκέφτηκα να επαναφέρω στη μνήμη των αναγνωστών, σαν μια μορφή θυμιάματος υπέρ των πεσόντων και αγωνισθέντων για την ελευθερία και την ανεξαρτησία μας κατά τη δεκαετία 1940-1949.Με αδυνατισμένο το φως μου και το μυαλό να λειτουργεί για να βασανίζομαι, με όσα μπορώ να βλέπω και να ακούω, θα προσπαθήσω να γράψω κάτι που θεωρώ χρήσιμο για την επέτειο της νίκης του Γράμμου-Βίτσι, που έδωσε τέλος σε μία συμφορά. Continue reading “Γράμμος και Βίτσι, ορόσημα εθνικού προσανατολισμού”→
Η ιστορία της δεκαετίας του 1940 έχει εντέχνως διαστρεβλωθεί εδώ και πολλές δεκαετίες από την ηττημένη στα πεδία των μαχών αριστερά. Για αυτήν δεν υπήρξε κατοχικός εμφύλιος, ο Δεκέμβριος του 1944 ήταν «η κορωνίδα της αντίστασης του ελληνικού λαού», η λευκή τρομοκρατία ήταν ένας μονομερής εμφύλιος εκ μέρους της δεξιάς, στον οποίο η αριστερά δεν απαντούσε μέχρι το τέλος του 1946. Οι συγκρούσεις του 1946-1949 ήταν ο αγώνας των δημοκρατικών δυνάμεων κατά των μοναρχοφασιστών. Όπως είπε ο Γάλλος ακαδημαϊκός Ραιημόν Καρτιέ «η αριστερά είναι τεχνήτρα επιδέξια στην πλαστογράφηση της Ιστορίας».
Μέσα, λοιπόν, σ’ αυτή την πλαστογράφηση δεν θα μπορούσε να αποτελέσει εξαίρεση η ιστορία του Παιδομαζώματος. Για την αριστερά δεν υπάρχει παιδομάζωμα αλλά παιδοσώσιμο, ώστε να γλιτώσουν τα μικρά παιδιά τα δεινά του πολέμου και τους βομβαρδισμούς των Αμερικανών. Απάντηση σε όλα αυτά δίνει το νέο πόνημα του καθηγητή κ. Μπουγά. Πρόκειται για μια εμπεριστατωμένη μελέτη, με πληθώρα μαρτυριών οι περισσότερες εκ των οποίων παρουσιάζονται για πρώτη φορά, που καλύπτουν το όλο ζήτημα δίνοντας απαντήσεις στον καλόπιστο ερευνητή και στον απροκατάληπτο αναγνώστη. Continue reading “Βιβλιοπαρουσίαση: “Το Παιδομάζωμα του 1948-’49 και τα κάτεργα της Φρειδερίκης””→
Από τις πιο μεγάλες αναμετρήσεις στα χρόνια της κομμουνιστικής ανταρσίας των ετών 1946-1949 αποτέλεσε αναμφισβήτητα η μάχη στην ακριτική Κόνιτσα που έλαβε χώρα στα τέλη Δεκεμβρίου 1947 ως την πρώτη εβδομάδα του νέου έτους 1948.
Το κρίσιμο έτος 1947
Βρισκόμαστε στα τέλη του 1947. Οι κομμουνιστές αντάρτες ήδη από τον Μάρτιο του 1946 (επίθεση στο Λιτόχωρο) φανερώνουν τις προθέσεις τους: δεν θα δεχθούν να μείνουν σε συνθήκες αστικής δημοκρατίας και Κοινοβουλευτισμού. Και παρότι η Ελλάς είχε περιέλθει, με την σύμφωνη γνώμη της Μόσχας και του Στάλιν, στο Δυτικό στρατόπεδο, θα συνεχίσουν την ένοπλη αντιπαράθεση εναντίον του Ελληνικού κράτους. Το τελευταίο, παρά τις εγγενείς του αδυναμίες, καθώς η χώρα εξερχόταν από μία φρικτή Κατοχή και τους δύο πρώτους Γύρους αντιπαράθεσης με τον Κομμουνισμό (1943-1944), δεν είχε αντιληφθεί το μέγεθος του κινδύνου. Μία μεγάλη καμπάνα αφύπνισης για όλους θα είναι η μάχη της Κόνιτσας.
Η «κυβέρνηση» του Μάρκου Βαφειάδη
Στις 23 Δεκεμβρίου 1947 από την Γιουγκοσλαβία ανακοινώνεται ο σχηματισμός της «Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης» εντός της Ελλάδος με «πρωθυπουργό» τον Μάρκο Βαφειάδη και «υπουργούς» γνωστούς κομμουνιστές και τον καθηγητή Πέτρο Κόκκαλη. Ο επικεφαλής του ΚΚΕ, ο Γενικός Γραμματέας Νίκος Ζαχαριάδης, ετοίμαζε την κατάληψη μιας πόλεως στα σύνορα, για να εγκατασταθεί η «κυβέρνηση» του Μάρκου, με απώτερο στόχο να αναγνωριστεί ως μία άλλη κυβέρνηση της Ελλάδος από χώρες του Ανατολικού συνασπισμού.
Για τον σκοπό αυτόν επιλέγεται η ακριτική Κόνιτσα, που ήταν δίπλα σε κομμουνιστικό κράτος (Αλβανία) από όπου οι κομμουνιστές αντάρτες εξοπλίζονταν και εφορμούσαν. Η επίθεση ορίζεται για το πρωινό των Χριστουγέννων του 1947. Στις 6 το πρωί, με τις πρώτες καμπάνες των εκκλησιών για το χαρμόσυνο γεγονός του Χριστιανισμού, η πόλη δέχεται επίθεση με πυκνά πυρά στην αμυντική περίμετρο.
Γεώργιος Παλλαντάς.
Στην Κόνιτσα υπήρχαν δύο Τάγματα Πεζικού, το 582 και το 584 υπό την διοίκηση της 75ης Ταξιαρχίας του Κωνσταντίνου Δόβα (τον οποίο αντικατέστησε, λόγω βαρέως τραυματισμού του κατά τις επιχειρήσεις, επάξια ο Γεώργιος Παλλαντάς) και λίγες δυνάμεις των ΜΑΔ και της Χωροφυλακής. Περίπου λιγότεροι από χίλιοι άνδρες. Γύρω από την Κόνιτσα επιτίθονταν 2200 κομμουνιστές του λεγόμενου ΔΣΕ, σε δύο ταξιαρχίες υπό την ηγεσία του Γιώργη Σοφιανού και του Δημήτρη Ζύγουρα (Παλαιολόγου). Η φρουρά της Κόνιτσας χωρίς την ενίσχυση δυνάμεων δεν θα άντεχε.
Η σωτηρία της Κόνιτσας
Οι άνδρες του ΔΣΕ χτυπούν την γέφυρα Μπουραζάνη που ενώνει την Κόνιτσα με την υπόλοιπη Ήπειρο οδικώς και έτσι μένει μόνο ο καρόδρομος από την γέφυρα Ρομπόκη (από εκεί που διέρχεται σήμερα η Εθνική Οδός Ιωαννίνων – Κοζάνης). Από την τελευταία θα διέλθουν μέσα σε επικές συνθήκες, μέσα σε κακοκαιρία, άθλια μονοπάτια και με συνεχή ένοπλη αντιπαράθεση με τους κομμουνιστές το 527 Τάγμα Πεζικού και Χωροφύλακες υπό τον Λυγεράκη αλλά και οι ΛΟΚ της Γ’ Μοίρας, για να φτάσουν και να ενισχύσουν οι πρώτοι την άμυνα της πόλεως, το βράδυ στις 19.50 της 31ης Δεκεμβρίου το 527 και 6 ώρες αργότερα, στις πρώτες ώρες του νέου έτους οι ΛΟΚ. Αυτές οι ενισχύσεις ανέτρεψαν τα δεδομένα υπέρ των πολιορκημένων που σε πολλά σημεία έδιναν αγώνα μέχρις εσχάτων με πολλές απώλειες.
Μαχητές των Λ.Ο.Κ.
Ο καινούργιος χρόνος, το δραματικό επίσης 1948 έμπαινε αισιόδοξα για τους μαχητές της Κονίτσης που έβλεπαν ότι ο αγώνας τους γινόταν νικηφόρος! Τις ίδιες ήμερες οι κάτοικοι των εκτός Ηπείρου πόλεων ήταν στα σπίτια τους και με εορτές περίμεναν την άφιξη του νέου έτους. Η Κόνιτσα ήταν τόσο μακριά και μόνο η προβολή του τιτάνιου αγώνα από τον Τύπο και η άφιξη της Βασίλισσας Φρειδερίκης στις 7 Ιανουαρίου 1948, μία ημέρα μόλις μετά την λήξη των μαχών και με συνθήκες ακόμη επικίνδυνες (μία κίνηση που έδειξε το θάρρος της αείμνηστης Βασίλισσας και έδωσε το παράδειγμα σε πολλούς φοβισμένους πολιτικούς τότε), επηρέασαν την κοινή γνώμη που κατανόησε ότι ο αγώνας του Ελληνικού Στρατού στην Κόνιτσα ήταν και δικός της αγώνας.
Ο αντίκτυπος της νίκης στην Κόνιτσα
Όπως αναφέρει ο αείμνηστος Αλέξανδρος Ζαούσης στο βιβλίο του «Η Τραγική αναμέτρηση» (τόμος Α’, εκδόσεις «Ωκεανίδα»): «Στην πρωτεύουσα η νίκη του Ελληνικού Στρατού στην Κόνιτσα έπαιρνε διαστάσεις εθνικού γεγονότος. Η Βουλή, η Ακαδημία Αθηνών, το ΕΜΠ και πλήθος οργανώσεων έστελναν συγχαρητήρια ψηφίσματα στην φρουρά και τους κατοίκους της Κόνιτσας. Συγχρόνως, όπως από καιρό τους το είχε ζητήσει ο Γεώργιος Βλάχος της «Καθημερινής», οι Έλληνες «έβαζαν και το χέρι στην τσέπη τους». Πάσης φύσεως εργατοϋπαλληλικές οργανώσεις και ιδιώτες έστελναν χρήματα για την Κόνιτσα. Ακόμα και οι ιδιοκτήτες των πορθμείων Περάματος-Σαλαμίνας μάζεψαν κούτες με τσιγάρα για τη φρουρά της Κονίτσης».
Η αποτυχία των κομμουνιστών να καταλάβουν την ακριτική Κόνιτσα θα είναι ένα πλήγμα στο ηθικό τους. Η Ελληνική Κυβέρνηση του Θεμιστοκλή Σοφούλη θα λάμβανε περισσότερα μέτρα εναντίον των μελών του ΚΚΕ, ενώ ο Ζαχαριάδης θα ετοίμαζε μία νέα επίθεση, για να βρει κάποια πρωτεύουσα για την «κυβέρνηση» του. Η Κόνιτσα ήταν μία μεγάλη ήττα για την κίνηση των κομμουνιστών να καταλάβουν την εξουσία.
Κάθε χρόνο τιμάται από τις τοπικές ενώσεις Αποστράτων Στρατού και Χωροφυλακής και Πολεμιστών της Ηπείρου, υπό την αιγίδα της Ιεράς Μητροπόλεως Δρυϊνουπόλεως, Πωγωνιανής και Κονίτσης, η μνήμη των πεσόντων υπερασπιστών της Μάχης της Κονίτσης στον ιερό Ναό του Αγίου Νικολάου (που δέχθηκε τα πυρά των ανταρτών) και στο μνημείο που έχει ανεγερθεί για αυτούς στην Κόνιτσα.
* Ο Γεώργιος Ν. Κουρκούτας είναι Καθηγητής φιλόλογος και συγγραφέας των βιβλίων “Η μάχη της Κόνιτσας, το κρίσιμον για τον Ελληνισμό έτος 1947”, Πελασγός Αθήνα 2017 και “Οκτώβριος 1917, 100 χρόνια μετά, η επανάσταση της βίας και των ψευδαισθήσεων”, Πελασγός Αθήνα 2017.
Το φυτίλι της εξέγερσης το άναψε τελικά η δολοφονία του αρχηγού του Μοναρχικού Κόμματος, δον Κάλβο Σοτέλο, ο οποίος ήταν μια από τις ηγετικές φυσιογνωμίες του ισπανικού πολιτικού κόσμου της εποχής εκείνης. Μολονότι η δολοφονία του αποτελούσε τον τελευταίο κρίκο σε μια αλυσίδα εγκλημάτων, ωστόσο υπήρξε η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι διότι φάνηκε πια ξεκάθαρα ότι το ίδιο το αριστερό κράτος ήταν εκείνο που δολοφονούσε. Συγκεκριμένα τα γεγονότα εξελίχθηκαν ως εξής: Κάποιος υπολοχαγός της πολιτοφυλακής (Guardia de Asalltos), ο υπολοχαγός Καστίλλιο, είχε σκοτώσει τον εξάδελφο του ιδρυτή της Φάλαγγας, μαρκήσιο ντ’ Ερέδια. Τότε, οι Φαλαγγίτες εκδικούμενοι σκότωσαν τον δολοφόνο και με τη σειρά τους οι συνάδελφοι του τελευταίου αποφάσισαν να δολοφονήσουν τους κοινοβουλευτικούς ηγέτες της αντιπολίτευσης. Ο Χίλ Ρόβλες, αρχηγός του Καθολικού Κόμματος κι ένας από τους δύο στόχους των δολοφόνων είχε την τύχη να λείπει στο Μπίαρριτζ τη νύχτα της 13ης Ιουλίου, όταν οι επίδοξοι δολοφόνοι του απεφάσισαν να τον εκτελέσουν. Έτσι γλίτωσε τον θάνατο. Δεν είχε όμως την ίδια τύχη ο δον Κάλβο Σοτέλο, ο οποίος συνελήφθη στις 4 τα ξημερώματα στο σπίτι του από ένστολους Πολιτοφύλακες που του δήλωσαν ότι θα τον οδηγούσαν στη Γενική Διεύθυνση Ασφαλείας προκειμένου να τον ανακρίνουν. Αφού οδηγήθηκε μέσα στο υπηρεσιακό αυτοκίνητο και μεταφέρθηκε μακριά από το σπίτι του, δολοφονήθηκε με δύο σφαίρες στον τράχηλο. Ο τρόπος αυτός δολοφονίας ήταν συμβολικός αφού αυτή τη μέθοδο εκτελέσεως χρησιμοποιούσαν οι Μπολσεβίκοι εναντίον των θυμάτων τους. Κατόπιν οι δολοφόνοι εγκατέλειψαν το άψυχο σώμα του θύματός τους μπροστά στην πόρτα του νεκροταφείου του Οέστε λέγοντας στον φύλακα πως το βρήκαν στον δρόμο. Ο υπάλληλός συνηθισμένος από τέτοια περιστατικά που έβλεπε καθημερινώς πλέον, δεν ρώτησε τίποτε περισσότερο τους ενστόλους Πολιτοφύλακες. Εξάλλου αυτοί ήταν ο νόμος κι αυτοί έκαναν ότι ήθελαν. Continue reading “«Αλθαμιέντο», η εξέγερση των αξιωματικών: η έναρξη του εμφυλίου πολέμου στην Ισπανία (1936)”→
Στην ιστοριογραφία της περιόδου 1946-1949 οι συγκρούσεις μεταξύ Ελληνικού Στρατού και Δημοκρατικού Στρατού έμειναν γνωστές ως “εμφύλιος πόλεμος”. Το πόρισμα της Ειδικής Επιτροπής του ΟΗΕ ωστόσο το 1947 έκανε λόγο ξεκάθαρα για “συμμοριτοπόλεμο”. Είναι γνωστή η βοήθεια που έλαβε το ΚΚΕ από βαλκάνιους και όχι μόνο συντρόφους του. Αρχεία άλλων χωρών που την εποχή εκείνη ανήκαν στο σοβιετικό μπλοκ και που τώρα είναι προσβάσιμα αποδεικνύουν την απόλυτη εξάρτιση του ΔΣΕ από την προσφορά τους. Από την άλλη και το επίσημο κράτος ενισχύθηκε από τη Δύση και τις ΗΠΑ. Η διαφορά ωστόσο έγκειται στο ότι η μια βοήθεια ήταν στο πλαίσιο ενίσχυσης μεταξύ επίσημων κρατών ενώ στην άλλη περίπτωση αυτό δεν συνέβη. Για την άποψη του γράφοντα στο εν λόγω ζήτημα μπορείτε να δείτε εδώ.
Πρόκειται για μια από τις πλέον γνωστές μάχες και τραγικές, ελέω του κατοχικού εμφυλίου, όπου δυνάμεις του Εκστρατευτικού Σώματος Ηπείρου του ΕΛΑΣ, υπό την διοίκηση και καθοδήγηση του Άρη Βελουχιώτη επιτέθηκαν στον ΕΔΕΣ, την ίδια στιγμή που η γερμανική μεραρχία Αλπινιστών της Εντελβάϊς στρεφόταν κατά των δυνάμεων του ΕΔΕΣ με σκοπό την πλήρη εξολόθρευσή του.
Η Νεράιδα σήμερα
του Ιωάννη Β. Αθανασόπουλου
ιστορικού
Η μάχη της Νεράιδας αποτέλεσε μια από τις μαύρες στιγμές της κατοχής και της εθνικής αντίστασης. Υπήρξε η πιο τραγική στιγμή της διάρκειας του κατοχικού εμφυλίου. Έλαβε χώρα στις 30-31 Οκτωβρίου 1943. Το τραγικότερο της όλης υπόθεσης είναι πως παρόλο που υπήρξαν αλλεπάλληλες εκκαθαριστικές επιχειρήσεις των Γερμανών, αυτή έλαβε χώρα κανονικά σαν να μην υπήρχαν κατοχικά στρατεύματα.
Όπως είναι ευρέως γνωστό, ο κατοχικός εμφύλιος ξεκίνησε αποφασιστικά και προμελετημένα από την ηγεσία του ΚΚΕ-ΕΑΜ-ΕΛΑΣ στις 9 Οκτωβρίου 1943. Στράφηκε προς όλες τις αντιστασιακές οργανώσεις, σε όλη την επικράτεια της χώρας, με στόχο την απόκτηση της εξουσίας, καθώς η ηγεσία του ΚΚΕ θεώρησε πως οι Γερμανοί ετοιμάζονταν προς αποχώρηση και ήθελαν να προλάβουν τις εξελίξεις. Continue reading “Η μάχη της Νεράιδας, 30-31 Οκτωβρίου 1943”→
“Αχ πως το παθαν τούτο τα παιδιά μας. Αδέρφια να σκοτώνουνε τ’ αδέρφια… Τα παιδιά μου να σφάζουν τα παιδιά μου”
Άγγελος Σικελιανός, “Το μήνυμά της”, 19 Δεκεμβρίου 1943
Εφημερίδα Ακρόπολις
του Ιωάννη Β. Αθανασόπουλου
ιστορικού
Στις 10 Οκτωβρίου 1943, ο ΕΛΑΣ μετά από πρωτοβουλία του ηγέτη του τότε ΚΚΕ, Γιώργη Σιάντου, εξαπολύει εμφύλιο πόλεμο κατά του ΕΔΕΣ και των υπολοίπων οργανώσεων σε όλο το χώρο της ελληνικής επικράτειας. Οι εμφυλιοπολεμικές ενέργειες όμως είχαν ξεκινήσει κατά των μη κομμουνιστικών οργανώσεων ήδη από τον Μάρτιο του ’43.
Αν και πέρασαν 65 σχεδόν χρόνια από τη λήξη του Εμφυλίου, τα πάθη δεν έχουν σιγήσει ακόμα. Αυτό ίσως να οφείλεται σε πολιτικές σκοπιμότητες. Πέρα όμως από αυτές θα πρέπει να απαντήσουμε στο ερώτημα: υπήρξε Εμφύλιος ή Συμμοριτοπόλεμος; Το μετεμφυλιακό κράτος ήταν κατηγορηματικό, έκανε λόγο για συμμοριτοπόλεμο. Μετά την μεταπολίτευση ο όρος εμφύλιος χρησιμοποιήθηκε περισσότερο. Δεν τίθεται θέμα ότι πράγματι υπήρξε εμφύλιος πόλεμος, όπου οικογένειες διαιρέθηκαν, συντοπίτες αλληλοασφαγιάσθηκαν, όπου αδερφός πολέμησε αδερφό. Δεν αμφισβητούνται όλα αυτά, ούτε αναιρούνται. Άλλωστε όλα αυτά ξεκίνησαν από το 1943, όπου τότε ξεκίνησε ο εμφύλιος, ενώ οι Γερμανοί παρέμεναν κατακτητές. Το ερώτημα που θέτω έχει να κάνει με τα στάδια του πολέμου και την πολιτική που ακολούθησαν οι εμπλεκόμενοι, από τη μία το επίσημο κράτος και από την άλλη οι κομμουνιστές στασιαστές. Η πρώτη κοινή πολιτική των δύο αντιπάλων έχει να κάνει με τη βοήθεια που ζήτησαν και πήραν από ξένες δυνάμεις που τις θεωρούσαν συμμαχικές. Επί χρόνια στρατευμένοι ιστορικοί ερευνούσαν την σχέση Ελλάδας – Αμερικής και την επίσημη βοήθεια που έδωσε η τελευταία στη πρώτη. Δεν γινόταν καν αναφορά στη σημαντικότατη βοήθεια που δέχθηκαν οι στασιαστές από τη Σοβιετική Ένωση μέσω των δορυφόρων της. Για να αντιληφθεί κάποιος τον Ελληνικό εμφύλιο πόλεμο θα πρέπει να τον ερμηνεύσει μέσα από το πρίσμα του Ψυχρού πολέμου. Πολύ σωστά ο Νίκος Μαραντζίδης έγραψε πως για να γίνει κατανοητός ο εμφύλιος “πρέπει να γίνει αντιληπτός ως το αποτέλεσμα της σύζευξης εσωτερικών και εξωτερικών παραγόντων” [1]. Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο θα πρέπει να ερμηνεύσουμε τον εμφύλιο. Έτσι τίθεται το ερώτημα: Εφόσον Αμερικοί και Σοβιετικοί, άμεσα ή έμμεσα, ενίσχυσαν τις δύο αντίπαλες πλευρές μέσα στα πλαίσια του Ψυχρού Πολέμου, με χρήματα, στρατιωτικό υλικό, ιατροφαρμακευτικό υλικό κλπ, είναι δυνατόν να γίνεται λόγος για εμφύλιο πόλεμο; Η βοήθεια που έδωσε στην Ελλάδα η Αμερικανική Αποστολή Βοήθειας (AMAG) έφτανε την παροχή 74.000 τόνων στρατιωτικού υλικού, επιπλέον αποστολές 100.000.000 δολαρίων για το στρατό, 13.000.000 δολ. για το ναυτικό ενώ στάλθηκαν επίσης κονδύλια για ανοικοδόμηση κτηρίων, ανέγερση εργοστασίων κ.α. Πρόσθετα στο πλαίσιο του Σχεδίου Μάρσαλ την περίοδο 1948-1949 στάλθηκαν μεταξύ άλλων, σύμφωνα με τον Κρις Γουντχάουζ, 140 αεροπλάνα, 3.900 περίπου πυροβόλα, 97.000 τυφέκια και 10.000 οχήματα [2]. Αξιοσημείωτη είναι ωστόσο, η βοήθεια που δόθηκε στον ΔΣΕ. Η μεγάλη διαφορά, σε σχέση με την βοήθεια των ΗΠΑ προς το επίσημο κράτος, ήταν πως η βοήθεια που παρείχε το διεθνές κομμουνιστικό σύστημα στους Έλληνες συντρόφους δεν είχε “επίσημο διακρατικό χαρακτήρα”. Ήδη από το 1946 το ΚΚ Τσεχοσλοβακίας αποστέλλει οικονομική και όχι μόνο βοήθεια προς τον Δημοκρατικό στρατό. Ο Νίκος Μαραντζίδης αναφερόμενος στη βοήθεια αυτή έγραψε: “Σύμφωνα με τα τσεχοσλοβάκικα αρχεία, το Υπουργείο Άμυνας της χώρας προϋπολόγισε ένα δισεκατομμύριο κορόνες (15 εκατομμύρια δολάρια) για υλική βοήθεια προς το ΔΣΕ. Αξιοποιήθηκε περίπου το 75% του ποσού. Τα χρήματα κάλυψαν το κόστος αποστολής στρατιωτικού, ιατροφαρμακευτικού υλικού και τροφίμων. Επιπλέον, οι Τσεχοσλοβάκοι κατέθεταν κάθε μήνα ένα ποσό σε αλβανική τράπεζα για λογαριασμό του ΔΣΕ” [3]. Είχε προηγηθεί έκκληση του Γιάννη Ιωαννίδη (Ντενίσοβ) προς τον πρόεδρο του ΚΚ Τσεχοσλοβακίας Κλέμεντ Γκότβαλντ στις 19 Σεπτεμβρίου 1946 όπου ανέφερε: ” […] Γνωρίζουμε ότι κι εσείς αντιμετωπίζετε μεγάλες ανάγκες, ελπίζουμε ωστόσο ότι η σημασία του αγώνα μας θα αξιολογηθεί σωστά και ότι θα βρεθεί τρόπος για το ξεπέρασμα των πραγματικών και τυπικών δυσκολιών και ότι θα κατορθώσετε να μας χορηγήσετε μια ισχυρή οικονομική βοήθεια…” [4]. Πέντε χρόνια αργότερα, τον Σεπτέμβρη του 1951, το ΚΚ Τσεχοσλοβακίας αποστέλλει επίσημη έκθεση για την υλική και οικονομική βοήθεια που έδωσε στο ΚΚΕ, στην Κεντρική Επιτροπή του Πανρωσικού Κομουνιστικού Κόμματος στη Μόσχα: ” Αγαπητοί σύντροφοι, Το Πολιτικό Γραφείο της ΚΕ του ΚΚ Τσεχοσλοβακίας σας αποστέλλει πληροφορίες για τη βοήθεια μας προς το ΚΚΕ σε ό,τι αφορά αποστολές στρατιωτικού υλικού. Κατά την απογραφή του στρατιωτικού υλικού που παραδόθηκε από το τέλος του 1947 μέχρι το τέλος του 1948 διαπιστώθηκε ότι η συνολική του αξία ανέρχεται σε 750 εκατ. κορόνες (δηλαδή 15 εκατ. δολάρια). Κατά την διάρκεια της καμπανίας παραδόθηκαν : 1. Όπλα για το πεζικό: 600 πιστόλια, 2.500 οπλοπολυβόλα, 670 πολυβόλα, 275 πιστόλια φωτοβολίδων, 3.300 τυφέκια, 100 φλογοβόλα, 20 ανιχτευτές ναρκών. 2. Οπλισμός για το πυροβολικό: 115 όλμοι διαφόρων διαμετρημάτων, 50 πολυβόλα PL, 28 πυροβόλα διαφόρων διαμετρημάτων. 3. Πυρομαχικά για το πεζικό: 35.040 τροχιοδεικτικές σφαίρες, 48,5 εκατ. σφαίρες για ελαφρύ οπλισμό, 74.500 χειροβομβίδες, 10.000 αντιαρματικά βλήματα. 4. Πυρομαχικά για το πυροβολικό: 123.000 βλήματα όλμων διαφόρων διαμετρημάτων, 120.000 αντιαεροπορικά βλήματα, 123.000 βλήματα πυροβόλων διάφορων διαμετρημάτων. 5. Εκρηκτικά και υλικά μηχανικού: 13.300 μηχανισμοί ανάφλεξης, 10.000 σωλήνες εκρηκτικών, 500.000 πυροκροτητές, 1.400 κιλά δυναμίτη, 56 κιβώτια με υλικά μηχανικού. 6. Υγειονομικό υλικό: 1 ακτινοσκοπικό, 2 εξοπλισμοί νοσοκομειακών μονάδων, 200 κλίνες, διάφορα φάρμακα και υλικό επίδεσης. 7. Επικοινωνιακό υλικό: 10 κατασκοπευτικοί ασύρματοι, 1.000 τηλεγραφικοί μηχανισμοί, 10.000 ηλεκτρικά (γαλβανισμένα) στοιχεία, 500 χλμ. τηλεφωνικό καλώδιο, 2 ασύρματοι, 1 τηλεφωνικό κέντρο, 50 διασυνδέσεις και άλλα υλικά επικοινωνιών. 8. Τρόφιμα: 100 τόνοι αλεύρι, 105 τόνοι ζυμαρικά, 40 τόνοι ζάχαρη, 10 εκατ. τσιγάρα, 22 τόνοι βρόμη, 114 τόνοι κριθάρι, 1.000 τόνοι καθαρού οινοπνεύματος. 9. Στολές: 10.000 πουκάμισα, 10.000 παντελόνια, 20.000 καραβάνες φαγητού, 20.000 μαχαιροπίρουνα, 5.000 κουβέρτες, 2.000 σκηνές, 2.000 μάλλινα προϊόντα, 70.000 ζευγάρια υποδημάτων, 10.000 τακούνια, 30.000 ενισχυτές τακουνιών, 500 σαμάρια, 62.000 σήματα. 10. Μέσα μεταφοράς: 100 φορτηγά τριών τόνων, 32 οκτώ τόνων, 5 Ι.Χ., 4 νοσοκομειακά, 300 μοτοσικλέτες, 50 μπαταρίες αυτοκινήτων, 25 κιβώτια ανταλλακτικών, 12 τρακτέρ. 11. Οπτικό υλικό: 55 κιάλια, 28 διόπτρες με τρίποδα, 50 πυξίδες τσέπης. 12. Άλλο υλικό, εργαλεία: 1 εκτυπωτικό μηχάνημα, 50 χειροκίνητα τρυπάνια, 150 κασμάδες, 300 τσεκούρια, 10 σετ ξυλουργικών εργασιών, 10 σετ επιπλοποιού, 100 σετ κουρείων, 2 ξύλινες προπαρασκευασμένες κατοικίες, 82 μεταφερόμενα ντεπόζιτα, 3.000 κιλά σίδερα οικοδομών, 2.000 κιλά καρφιά, 200 πριόνια, 10.000 τμ υλικό κάλυψης, 2.000 φακοί τσέπης, 5.000 ηλεκρικά (γαλβανικά) στοιχεία, 10 σετ βουλκανιζατέρ, υλικά γραφείου, φωτογραφικό υλικό. Σας ενημερώνουμε, τέλος, ότι στο έδαφός μας βρίσκονται περί τις 12.000 Έλληνες πολιτικοί πρόσφυγες, εκ των οποίων 4.000 ανήλικοι. […]” [5]. Και αυτή ήταν η βοήθεια από τους Τσεχοσλοβάκους συντρόφους μόνο. Απεριόριστη βοήθεια προσέφεραν και άλλες κομουνιστικές χώρες όπως η Γιουγκοσλαβία του Τίτο, η Βουλγαρία, η Αλβανία, η Ρουμανία και η Ουγγαρία. Η βοήθεια των Γιουγκοσλάβων υπολογίζεται σήμερα σε 35.000 τουφέκια, 3.500 οπλοπολυβόλα, 2.000 βαριά γερμανικά οπλοπολυβόλα, 7.000 αντιαρματικά όπλα, 10.000 νάρκες καθώς και ρούχα για 12.000 άτομα [6]. Χαρακτηριστικό είναι το ευχαριστήριο μήνυμα της ΚΕ του ΚΚΕ προς τον Τίτο, για την υλική βοήθεια που τους παρείχε, στις 10/2/1947: “Αγαπητέ Τίτο, θεωρούμε επιταχτικό μας καθήκον να σας ευχαριστήσουμε εγκάρδια, και σάς και όλη την Κεντρική Επιτροπή για τη σοβαρή βοήθεια που μας δώσατε σ’ απάντηση στην τελευταία έκκληση της Κεντρικής μας Επιτροπής, όπως και για όλη τη βοήθεια που μας δίνει το αδελφό γιουγκοσλαβικό κόμμα. Η βοήθεια αυτή έρχεται σε στιγμή νέας εντατικής πάλης του ελληνικού λαού για την ανεξαρτησία και τη δημοκρατία και στερεώνει ακόμα πιο πολύ τους δεσμούς ανάμεσα στους λαούς της Γιουγκοσλαβίας και της Ελλάδας” [7]. Επιπλέον, οι Ούγγροι κομουνιστές προσέφεραν κάθε μήνα 2 εκατ. φιορίνια από τον κρατικό τους προϋπολογισμό στο αντάρτικο του ΔΣΕ, ενώ οι Ρουμάνοι μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1947 παρέδωσαν στους Έλληνες συντρόφους τους 16 εκατ. λέι [8]. Επομένως βάσει όλων αυτών των στοιχείων, δεν θα ήταν υπερβολή να τονίσουμε ότι ο ΔΣΕ στηρίχθηκε απόλυτα στη συνδρομή των εξωτερικών συντρόφων του για την οργάνωση του αντάρτικού του. Η εξάρτηση αυτή θα είχε σαν αντάλλαγμα την παραχώρηση εκ μέρους του ΚΚΕ ελληνικών εδαφών στους βαλκάνιους συντρόφους. Άλλωστε, το πόρισμα της Ειδικής Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών στον ΟΗΕ (23/5/1947) ανέφερε: “Επί τη βάσει των γεγονότων, τα οποία διεπίστωσεν η ιδία η Επιτροπή, κατέληξεν εις το συμπέρασμα, ότι η Γιουγκοσλαβία και εις μικροτέραν έκτασιν αι Αλβανία και Βουλγαρία υποστηρίζουν τον συμμοριακόν πόλεμον εν Ελλάδι. Οι βόρειοι γείτονες της Ελλάδος επιχειρούν να δημιουργήσουν και να υποδαυλίσουν αυτονομιστικήν κίνησιν εν Μακεδονία με σκοπόν την τελικήν απόσπασιν της Μακεδονίας από την Ελλάδα…”. Τον Απρίλιο του 1947, ο Ζαχαριάδης συναντάται με τον Τίτο, στο Βελιγράδι, και συμφωνούν στη δημιουργία χωριστού κράτους στη Βόρεια Ελλάδα. Αυτός ήταν ουσιαστικά και ο σκοπός της εξέγερσης του ΔΣΕ. Η “Αυγή” τον Δεκέμβρη του 1979 παρέθεσε και το μνημόνιο μεταξύ Ζαχαριάδη-Τίτο που αποτελεί ιστορικό ντοκουμέντο: “Σεβαστέ σύντροφε,
Σχετικά με τη χτεσινή συνομιλία μας θέλω να συνοψίσω τα παρακάτω:
1. Τον τελευταίο χρόνο, από το Μάρτη του 1946 και δω, η κατάσταση στην Ελλάδα οξύνθηκε και πήρε τη μορφή του ένοπλου αγώνα. Ο αγώνας αυτός, που βρίσκεται κάτω από την άμεση καθοδήγηση του Κ.Κ.Ε. και πολιτικά τοποθετείται μέσα στα πλαίσια της πάλης του ΕAM για την Εθνική ανεξαρτησία και τη Λαϊκή δημοκρατία (πρόγραμμα του ΕΑΜ), διαθέτει σήμερα περί τους 20.000 αγωνιστές κάτω από τη συγκεντρωτική διοίκηση του Γενικού Αρχηγείου και αγκαλιάζει όλη τη χώρα. Ο Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας ξεπερνά σήμερα το στάδιο του σκόρπιου παρτιζάνικου αγώνα και τείνει να διαμορφωθεί σε ταχτικό στρατό. Από την οργανωτική πλευρά αυτού συγκεντρώνονται σήμερα οι κύριες προσπάθειές μας.
2. Παρά την ολόπλευρη υποστήριξη που ο μοναρχοφασισμός έχει από τον αγγλοαμερικάνικο ιμπεριαλισμό δε μπόρεσε και δεν μπορεί – αυτό το δείχνουν τα γεγονότα – να καθυποτάξει και να εξουδετερώσει το λαϊκό δημοκρατικό κίνημα και το δημοκρατικό στρατό και όλες οι ενδείξεις δείχνουν ότι η βασική σκέψη του εχθρού συγκεντρώνεται σε αυτό εδώ: να κρατήσει τις πόλεις και τις βασικές συγκοινωνιακές αρτηρίες να απομονώσει το Δ.Σ.Ε. στις ορεινές περιοχές, να τον απομονώσει και από το εξωτερικό και να τον υπονομεύσει και φθείρει με το χρόνο.
3. Παρά το γεγονός ότι στις πόλεις καθυστερεί ακόμα – σε σχέση με την ύπαιθρο – η μαχητική ένοπλη λαϊκή αντίσταση, με βάση την ως τα τώρα εξέλιξη της κατάστασης και το συσχετισμό δυνάμεων που υπάρχει μέσα στη χώρα και παρά την ανοιχτή τώρα παρέμβαση και του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού, οι δυνατότητες για ν” ανατρέψουμε τα πιο πάνω σχέδια του μοναρχοφασισμού και των ξένων υποστηριχτών του υπάρχουν. Ο ΔΣΕ έχει όλες τις δυνατότητες απ” την πλευρά του ανθρώπινου υλικού και μέσα σε σύντομα χρονικά όρια να φτάσει τις 50.000. Η τακτική του είναι και στο άμεσο μέλλον πρέπει να είναι με αδιάκοπα χτυπήματα που προοδευτικά πρέπει να δυναμώνουν, να φθείρει και να ξεχαρβαλώνει τις μοναρχοφασιστικές δυνάμεις. Αυτό όμως δε φτάνει. Υπάρχουν σήμερα στη χώρα όλες οι προϋποθέσεις και εφόσον η αγγλοσαξονική ιμπεριαλιστική επέμβαση θα μείνει βασικά μέσα στα σημερινά πλαίσια, ο ΔΣΕ ν” αναλάβει γενικότερα την πρωτοβουλία και να επιφέρει μια σοβαρότερη αλλαγή στην εσωτερική μας κατάσταση και εξέλιξη χτυπώντας αποφασιστικά το μοναρχοφασισμό, αποσπώντας του ζωτικές περιοχές και αστικά κέντρα και δημιουργώντας μια στέρεη και βιώσιμη λεύτερη Ελλάδα.
4. Το πιο νευραλγικό και ασθενικό για το μοναρχοφασισμό σημείο από κοινωνική, οικονομική, πολιτική, εθνική, στρατιωτική και γεωγραφική άποψη είναι η Βόρεια Ελλάδα, δηλαδή, κυρίως η ελληνική Μακεδονία και Θράκη. Αντίθετα για το ΔΣΕ εδώ συγκεντρώνονται οι πιο ευνοϊκές προϋποθέσεις. Ουσιαστική σημασία έχει εδώ το γεγονός ότι ο ΔΣΕ διαθέτει πρωτοβουλία στο διάλεγμα του σημείου όπου θα χτυπήσει. Εδώ, λοιπόν πρέπει ο ΔΣΕ να καταφέρει αποφασιστικό χτύπημα ενάντια στο μοναρχοφασισμό συγκεντρώνοντας την κύρια προσπάθειά του ενάντια στο κέντρο της περιοχής αυτής.
5. Για να πετύχει ένα τέτοιο χτύπημα χρειάζεται:
α) Αδιάκοπα να συνεχίσει ο ΔΣΕ την επιθετική του δράση σε όλη τη χώρα, έτσι που να φθείρει και να κρατά πάντα σε συναγερμό και σκόρπισμα τις μοναρχοφασιστικές δυνάμεις.
β) Επιτελικά πρέπει το σχέδιο να δουλευτεί καλά και να εξασφαλιστεί το στοιχείο του αιφνιδιασμού.
γ) Πρέπει από εμπειροπόλεμα και δοκιμασμένα στελέχη και άντρες του ΔΣΕ να καταρτιστεί η εφεδρική δύναμη από 5-7 χιλ. άντρες που θα πραγματοποιήσει το κύριο χτύπημα ενάντια στο κέντρο της περιοχής όπου θα επιτεθεί.
δ) Η ταυτόχρονη ένοπλη εκδήλωση και μέσα από τις πόλεις στην περιοχή αυτή είναι δυνατή και πρέπει να εξασφαλιστεί.
ε) Πρέπει να χρησιμοποιηθούν εξαντλητικά οι σοβαρές δυνάμεις και δυνατότητες που διαθέτουμε μέσα στον κυβερνητικό στρατό και ναυτικό.
6. Η μεγαλύτερη αδυναμία που παρουσιάζει σήμερα ο ΔΣΕ και που είναι κι’ όλας σοβαρό εμπόδιο στην ανάπτυξή του είναι η ανεπάρκεια στον οπλισμό του και στον ανεφοδιασμό του με όπλα και πολεμοφόδια. Παρά την τόσο σημαντική ενίσχυση που έχουμε στο σημείο αυτό από σας, τα τελευταία τηλεγραφήματα από το Γενικό Αρχηγείο του ΔΣΕ μιλάν ότι υπάρχει κιόλας τώρα με τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις που διεξάγει ο μοναρχοφασισμός έλλειψη σε πολεμοφόδια. Πρέπει ακόμα να τονιστεί ότι ο οπλισμός που διαθέτει ο ΔΣΕ δε φτάνει για να χτυπά αποτελεσματικά τον εχθρό στις πόλεις και κέντρα του που τάχει μετατρέψει σε περιχαρακωμένα στρατόπεδα. Για να πετύχει λοιπόν το χτύπημα που αναφέρεται πιο πάνω πρέπει η ειδική δύναμη του ΔΣΕ που θα το καταφέρει να είναι κατάλληλα εξοπλισμένη, να εξοπλισθούν ανάλογα και οι μαχητικές δυνάμεις μας μέσα στις πόλεις της περιοχής αυτής και, πράγμα επίσης σοβαρό τα στρατιωτικά στελέχη και οι καθοδηγητές στην επιχείρηση αυτή πρέπει να καταρτισθούν και ετοιμαστούν ειδικά.
7. Όταν εξασφαλίσουμε ένα απαραίτητο μίνιμουμ απ’ τις πιο πάνω προϋποθέσεις μπορούμε να δώσουμε το χτύπημά μας και με την κατάσταση που υπάρχει σήμερα στην Ελλάδα μπορούμε μόνο σαν προσωρινή εκδήλωση και επιτυχία μα σαν αφετηρία για την πιο ουσιαστική αλλαγή στην Ελλάδα, εκτός αν έχουμε μια ένοπλη αμερικανική επέμβαση για να περισώσει το μοναρχοφασισμό, οπότε όμως δημιουργείται και κάπως πιο γενική διεθνής περιπλοκή.
8. Νομίζω πως αν εξασφαλιστούν οι υλικές δυνατότητες μπορεί, μερικά τουλάχιστο, ο εφοδιασμός του ΔΣΕ με πολεμικό υλικό να εξασφαλιστεί απ” τη Γαλλία, Ιταλία, Αγγλία κλπ.
9. Είναι απαραίτητο σήμερα το ζήτημα για την ολόπλευρη εν ισχύσει στο λαϊκό δημοκρατικό κίνημα στην Ελλάδα και στο ΔΣΕ να μπει σε ευρωπαϊκή και παγκόσμια κλίμακα πιο αποφασιστικά.
10. Για μένα προσωπικά νομίζω τα εξής:
α) Επειδή η ελληνική και αγγλοσαξονική αντίδραση θα κάνει όλο φασαρία γύρω στην «εξαφάνισή» μου απ” την Ελλάδα μπορεί με μια ανοιχτή εμφάνισή μου στο Παρίσι να εξηγηθεί γιατί αναγκάσθηκα να φύγω στην Ελλάδα.
β) Να μου εξασφαλιστεί εδώ η δυνατότητα να μείνω τηρώντας τους όρους της συνωμοτικότητας κυρίως κόπτοντας τις επαφές μου εχτός από μια με το σ. Ντενίσωφ (Γιάννη Ιωαννίδη), με τους εδώ Έλληνες συντρόφους έγινε γνωστό ότι είμαι εδώ. Στον αριθμό αυτό δε συμπεριλαμβάνονται αυτοί που με πέρασαν εδώ. Ο ανταποκριτής του Reuter εδώ έκανε νύξη σε εδώ Έλληνες για ταξίδι μου στη Μόσχα.
γ) Να εξασφαλιστεί μια σίγουρη ταχτική (δύο φορές το μήνα) επικοινωνία μου με την Αθήνα.
δ) Αν είναι δυνατό να πάω για πιο πάνω.
ε) Νομίζω ότι η θέση μου τελικά είναι να βρίσκομαι, ανεπίσημα φυσικά, κοντά στο Γενικό Αρχηγείο του ΔΣΕ.
Σ’ αυτά συνοψίζω, σεβαστέ σύντροφε, τη χτεσινή συνομιλία μας. Η εξέλιξη της κατάστασης στην Ελλάδα μας επιτρέπει κάθε αισιοδοξία με την πρωταρχική προϋπόθεση ότι το ΚΚΕ θα κάνει το καθήκον του διορθώνοντας τα λάθη που έκανε στο παρελθόν.
Επιτρέψτε να σας εκφράσω την ευγνωμοσύνη του ΚΚΕ για όσα κάνατε για μας. Αυτό το διαισθάνεται και ο λαός μας που νοιώθει ενστιχτώδικα και κατάκαρδα τη Νέα Γιουγκοσλαβία, το Λαό της και το Στρατάρχη της, γιατί νοιώθει ότι το κύριο στήριγμά του απόξω είναι αυτοί.
Το ελληνικό κείμενο απ’ το σημείωμά μου αυτό το κρατώ εγώ. Ένα αντίγραφό του δίνω για ενημέρωση στο σ. Μάρκο (ο Ράνκοβιτς). Τη μετάφρασή του στα ρούσικα την έκανε ο σ. Πετρής. (Ρούσσος). Αν νομίζετε σκόπιμο γνωρίζετε το περιεχόμενο αυτού του σημειώματός μου και πιο πάνω. Γνώση του σημειώματός μου αυτού θα πάρει και ο σ. Ντενίσωφ (Ιωαννίδης).
Διατελώ με σεβασμό και αγάπη. 22.4.47
Ν. ΖΑΧΑΡΙΑΔΗΣ”
Απόρροια της συμφωνίας αυτής ήταν το σχέδιο Λίμνες, που εγκρίθηκε τον Σεπτέμβρη του 1947 και στόχευε στη κατάληψη της Θεσσαλονίκης από τις δυνάμεις του ΔΣΕ, ώστε να δημιουργηθεί το αυτόνομο κράτος υπό την αιγίδα του Τίτο. Το καλοκαίρι του ’47, το ΚΚΕ δεν έκρυβε τις προθέσεις του. Ήδη τον Ιούνιο στο Στρασβούργο, ο Μιλτιάδης Πορφυρογένης έκανε λόγο για “[…] τη δημιουργία μιας λεύτερης δημοκρατικής Ελλάδας με δική της κυβέρνηση και με δική της κρατική υπόσταση…”. Όλα αυτά έγιναν ακόμη ξεκάθαρα με τη συμφωνία του Μπλέντ, τον Αύγουστο του ίδιου έτους. Οι Έλληνες κομουνιστές συναντήθηκαν στη γιουγκοσλαβική πόλη μαζί με στελέχη των Γενικών Επιτελείων Γιουγκοσλαβίας, Βουλγαρίας, Αλβανίας και με Σοβιετικούς αξιωματικούς και αποφάσισαν την παροχή βοήθειας προς τις δυνάμεις του ΔΣΕ, με διακύβευμα την Ελληνική Μακεδονία. Ο Στάλιν επικύρωσε λίγο μετά τη συμφωνία [9]. Το συμφωνητικό του Μπλέντ όριζε: “Εμείς οι σύντροφοι 1) Στρατιωτικός Σύμβουλος και εκπρόσωπος του Γενικού Επιτελείου της Αλβανίας, 2) Στρατιωτικός Σύμβουλος και εκπρόσωπος του Γενικού Επιτελείου της Βουλγαρίας, 3) Στρατιωτικός Σύμβουλος και εκπρόσωπος του Γενικού Επιτελείου της Γιουγκοσλαβίας και 4) Στρατιωτικός Σύμβουλος και εκπρόσωπος του Γενικού Στρατηγείου του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας. Έχοντας υπόψη την πολιτικήν και στρατιωτική βάση των συνεννοήσεων, που πραγματοποιήθηκαν στις 2-8-1947 στο Μπλέντ και που αφορούσαν στην τύχη των Βαλκανικών Λαϊκών Δημοκρατιών και στην εξέλιξη του αγώνα του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, καθώς στη δημιοργημένη κατάσταση της ανοιχτής επέμβασης του αμερικανικού ιμπεριαλισμού στην Ελλάδα υπέρ οργάνωσης βάσης κατά των χωρών των Βαλκανικών Λαϊκών Δημοκρατιών, οι οποίες συνορεύουν με την Ελλάδα, συμφωνήσαμε ομόφωνα και αποφασίσαμε:
1) Τα Επιτελεία των Λαϊκών Δημοκρατικών των Κυβερνήσεων Αλβανίας, Βουλγαρίας, Γιουγκοσλαβίας αναλαμβάνουν να εφοδιάσουν με είδη (τεχνιτές προμήθειες) στρατιωτικής βοήθειας το μαχόμενο Ελληνικό Δημοκρατικό Στρατό, καθώς και με πρακτικά μέσα για την εκπαίδευση, τον εφοδιασμό και την υποστήριξη του ελληνικού λαού αγωνιζομένου υπέρ της τιμής του και της ακεραιότητας της χώρας του.
2) Τα πιο πάνω Επιτελεία αναλαμβάνουν να οργανώσουν την άμυνα των μετόπισθεν του Ελληνικού Δημοκρατικού Στρατού με πυροβολικό, αεροπορία και πεζικό. Οι δυνάμεις αυτές πρέπει να είναι σε θέση, σε πολλές περιπτώσεις, να επέμβουν αποφασιστικά και να βοηθήσουν την προώθηση του Ελληνικού Δημοκρατικού Στρατού.
3) Οι υπογράφοντες θα μεριμνήσουν ιδιαίτερα για την εκπαίδευση και τον εφοδιασμό των στρατιωτών του Ελληνικού Δημοκρατικού Στρατού, που αγωνίζονται για τη Δημοκρατία και τον ελληνικό λαό. Για το σκοπό αυτό θα οργανώσουν στο έδαφός τους ειδικά Σχολεία, Νοσοκομεία και άλλες διευκολύνσεις, για να βοηθήσουν γενικά την ελληνική αντιφασιστική αντίσταση.
4) Οι Λαϊκές Δημοκρατίες Ρουμανίας και Ουγγαρίας, λόγω του περιεκτικού χαρακτήρα των όσων μπορεί να προκύψουν από τις συνεννοήσεις αυτές, θα κληθούν να λάβουν ενεργό μέρος στην παροχή βοήθειας προς τον αγωνιζόμενο ΔΣΕ και να προβούν στη λήψη πρακτικών μέτρων για αποτελεσματική επέμβαση στην υπόθεση τούτη, ανεξάρτητα από το γεγονός εάν συνορεύουν ή όχι με την Ελλάδα.
5) Η Κυβέρνηση της Λαϊκής Δημοκρατίας της Αλβανίας παίρνει την υποχρέωση να δώσει στη διάθεση των πλοίων υπό σημαία του Ελληνικού Δημοκρατικού Ναυτικού ναυτική βάση. Οι Κυβερνήσεις των υπογραφόντων τη συμφωνία αυτή θα χορηγούν ουσιώδη βοήθεια κάθε λογής για το σχηματισμό Ελληνικού Δημοκρατικού Ναυτικού.
6) Για την επακριβή τήρηση και εκπλήρωση των όρων του παρόντος πρωτοκόλλου τα υποφαινόμενα επιτελεία θα αποστείλουν εκπροσώπους στο Γενικό Αρχηγείο του Ελληνικού Δημοκρατικού Στρατού, εφ’ όσον δε συσταθεί Ελεύθερη Δημοκρατική Κυβέρνηση θα κληθεί αυτή να υπογράψει το πρωτόκολλο αυτό.
7) Για κάθε επιχείρηση ο Ελληνικός Δημοκρατικός Στρατός πρέπει να αναφέρει στο Ενωμένο Στρατιωτικό Συμβούλιο, για να μπορούν να λαμβάνονται συντονιστικά μέτρα απ’ αυτό στη μετόπισθεν περιοχή, μέτρα που θα αντιμετωπίσουν τις προκύπτουσες εκ των επιχειρήσεων απαιτήσεις.
8) Η συμμετοχή των Συμμαχικών Κυβερνήσεων στο Κέντρο Πληροφοριών του Ελληνικού Δημοκρατικού Στρατού με στρατιωτική αποστολή ή με εκπροσώπους και ανταλλαγή σχετικών πληροφοριών είναι υποχρεωτική για όλους τους υποφαινόμενους.
9) Ανώτερα στελέχη του Ελληνικού Δημοκρατικού Στρατού δεν μπορεί να αντικατασταθούν χωρίς την συγκατάθεση του Στρατιωτικού Γραφείου Συντονισμού του Ελληνικού Δημοκρατικού Στρατού, που είναι υπεύθυνο για τις επιχειρήσεις επί εχθρικού εδάφους.
10) Η παρούσα Συμφωνία επιτεύχθηκε κατόπιν της σχετικής Πολιτικής και Στρατιωτικής Σύμβασης για ίδρυση ενιαίας Ομοσπονδίας Σοβιετικών Βαλκανικών Λαϊκών Δημοκρατιών και που θα προκύψει ύστερα από το δυναμικό απελευθερωτικό κίνημα ενάντια του αγγλο-αμερικανικού ιμπεριαλισμού και των φασιστών στην Ελλάδα” [10]. Από τα παραπάνω στοιχεία προκύπτει απόλυτη εξάρτηση του Δημοκρατικού Στρατού από τους Βαλκάνιους συντρόφους, σε σημείο να μη μπορούν να αντικατασταθούν στελέχη του ΔΣΕ χωρίς την έγκριση των Γιουγκοσλάβων, των Αλβανών και των Βουλγάρων κομουνιστών. Αργότερα ο Τίτο έγραψε για τη συμφωνία του Μπλέντ: “Καταλήξαμε στη Συμφωνία του Μπλέντ, για να εξοφλήσουμε κάθε σχέση με το παρελθόν και να λύσουμε το Μακεδονικό ζήτημα με τρόπο ορθόδοξα μαρξιστικό. Διακηρύξαμε ότι οι λαοί της Μακεδονίας του Βαρδάρη, του Πιρίν και του Αιγαίου έπρεπε να αποκτήσουν το δικαίωμα της αυτοδιάθεσής τους”. Επομένως, ο αγώνας του ΔΣΕ δεν ήταν “μοναχικός” ούτε βεβαίως και εμφύλιος. Άλλωστε, από τα τέλη του 1948 ο αριθμός των Σλαβομακεδόνων που εντάχθηκαν στο ΔΣΕ έφτανε το 30% και το 1949 ήταν πλειοψηφία [11], σε σημείο να δηλώσει ο Μάρκος Βαφειάδης πως “ο Δημοκρατικός Στρατός ήτο ένα τσούρμο αλλοεθνών αυτονομιστών και το 45% των μαχητών του απετελείτο από Σλαβομακεδόνες…”[12].
Όλα αυτά επιβεβαιώθηκαν δυστυχώς, στην 5η Ολομέλεια του ΚΚΕ που αποφασίσθηκε η οριστική παραχώρηση της Μακεδονίας. Στη Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση του ΚΚΕ, συμμετείχε τότε και ο Σλάβος Πασκάλ Μητρόφσκυ. Κατά τον Ν. Μέρτζο“η παρουσία του Μητρόφσκυ αποτελούσε εγγύηση ότι η ελληνική Μακεδονία θα ακρωτηριαζόταν” [13]. Πράγματι στις εργασίες της 5ης Ολομέλειας της ΚΕ του ΚΚΕ (30 Ιανοαυρίου 1949) αποφασίσθηκε ότι: “Στη Βόρεια Ελλάδα ο μακεδονικός (σλαβομακεδονικός) λαός τά δωσε όλα για τον αγώνα και πολεμά με ολοκλήρωση ηρωισμού και αυτοθυσίας που προκαλούν το θαυμασμό. Δεν πρέπει να υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι σαν αποτέλεσμα της νίκης του ΔΣΕ, και της λαϊκής επανάστασης, ο μακεδονικός λαός θα βρει την πλήρη εθνική αποκατάστασή του έτσι όπως την θέλει ο ίδιος, προσφέροντας σήμερα το αίμα του για να την αποχτήσει”. Βάσει όλων αυτών, είναι πραγματικά δύσκολο να ειπωθεί ότι υπήρξε εμφύλιος πόλεμος μεταξύ Ελλήνων στο σύνολό του. Την περίοδο 1946-1949 οι δύο αντίπαλες παρατάξεις στην Ελλάδα ουσιαστικά ελέγχονταν σε απόλυτο βαθμό από την Αμερική και τη Σοβιετική Ένωση. Όπως ανέφερα και στην εισαγωγή, υπήρχαν περιπτώσεις που συγγενείς, φίλοι, συγχωριανοί πολεμούσαν απέναντι σε οικεία πρόσωπα, στιγμές τραγικές. Αλλά η εμπλοκή σλαβομακεδόνων και η απόλυτη εξάρτηση του ΔΣΕ από αυτούς, σε συνδυασμό με τις εδαφικές παραχωρήσεις που ξεκάθαρα συμφώνησε το ΚΚΕ δεν μπορούν να θεωρηθούν σαν εμφύλιος πόλεμος…
Σημειώσεις:
1] Ν. Μαραντζίδης – Κ. Τσίβος, Ο ελληνικός εμφύλιος και το διεθνές κομμουνιστικό σύστημα, το ΚΚΕ μέσα από τα τσεχικά αρχεία 1946-1948, σ. 47.
2] Κρις Γουντχάουζ, Ο Αγώνας για την Ελλάδα 1941-1949, σ. 346,396.
3] Ν. Μαραντζίδης, Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας 1946-1949, σ. 36-37.
4] Ν. Μαραντζίδης – Κ. Τσίβος, Ο ελληνικός εμφύλιος και το διεθνές κομμουνιστικό σύστημα, το ΚΚΕ μέσα από τα τσεχικά αρχεία 1946-1948,σ. 172.
5] Ν. Μαραντζίδης – Κ. Τσίβος, ό.π., σ. 190-191.
6] Ν. Μαραντζίδης, Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας 1946-1949, σ. 34.
Πολλά έχουν ειπωθεί για τη δράση του Δημοκρατικού Στρατού, την περίοδο 1946-1949 και τη βοήθεια που πήρε από τη Μόσχα και τους δορυφόρους της στα Βαλκάνια (βλ. Αλβανία, Βουλγαρία, Γιουγκοσλαβία). Ένα θέμα που μέχρι πρότινος, ήταν ταμπού τουλάχιστον για τους ιστορικούς που απέβλεπαν στην κομματική στράτευση μέσω της επιστήμης. Απόρροια όλων αυτών, ήταν η υποβάθμιση της βοήθειας που δέχθηκε με ανακούφιση το ΚΚΕ από τα αδελφά Κομμουνιστικά κόμματα των γειτονικών χωρών αλλά και της Ανατολικής Ευρώπης. Πλέον, δεν υπάρχει σοβαρός ιστορικός που δεν αποδέχεται την απόλυτη εξάρτηση του ΔΣΕ από την βοήθεια αυτή. Πέρα από τα έγγραφα των Κομμουνιστικών κομμάτων της Τσεχοσλοβακίας, της Ρουμανίας, της Ουγγαρίας που ανοίχτηκαν τα τελευταία χρόνια, υπάρχουν ξεκάθαρες ενδείξεις και στα αρχεία του ΔΣΕ που αποκαλύπτουν τόσο την απόλυτη εξάρτηση του από τις ενισχύσεις όσο και τα σχέδιά του για το μέλλον της Ελλάδας, σε περίπτωση επικράτησης του. Η επιστολή του Μάρκου Βαφειάδη στον Νίκο Ζαχαριάδη είναι αποκαλυπτική και ταυτόχρονα αποτελεί παραδοχή των σκοπών και των στόχων του ΚΚΕ.
“Σύντροφε,
Ως αρχηγός του Ελληνικού Δημοκρατικού Στρατού, είμαι υποχρεωμένος να σας επαναλάβω εγγράφως τα όσα σας εξέθεσα προφορικώς προ της αναχωρήσεώς σας διά Μόσχαν, λόγω της στρατιωτικής τακτικής, την οποίαν ακολουθούν το Στρατιωτικόν Αρχηγείον και η Κυβέρνησις της Μόσχας.
Γνωρίζετε καλώς το ιστορικόν μήνυμα του συντρόφου Στάλιν του Δεκεμβρίου 1944, το οποίον μας παρακίνησε να κηρύξωμεν την λαϊκήν εξέγερσιν με τα γνωστά και τραγικά αποτελέσματα, άτινα μας ωδήγησαν εις Βάρκιζαν και άτινα οφείλονται εις το γεγονός ότι, όταν απηυθύνθημεν διά βοήθειαν προς την Μόσχαν, ο σύντροφος Στάλιν, λησμονών τας υποσχέσεις του, ωμίλησε περί διπλωματικών υποχρεώσεων.
Ότε, τέλος, η Γερμανία ηττήθη, ο σύντροφος Στάλιν αντελήφθη ότι ήτο ελεύθερος πλέον να δράση και ότι ηδύνατο να στραφή πρός την γωνίαν εκείνην του κόσμου, την αποκαλούμενην Ελλάδα, γνωρίζων ότι αυτή του ήτο απαραίτητος διά την συμπλήρωσιν των φιλόδοξων του σχεδίων, γεγονός όπερ εξεμεταλλεύθημεν διά να φέρωμεν εις πέρας την πολιτικήν μας της συστάσεως Λαϊκής Δημοκρατίας εις τήν χώραν μας και διά να πραγματοποιηθή ούτω το όνειρόν μας, το οποίον επί 28 έτη μας έβγαζεν είς το περιθώριον (δηλαδή διαδηλώσεις, οχλαγωγίαι εις τας οδούς). Διά τον λόγον τούτον συνηντήθημεν εις το Κογκρέσσον του Πέτριτς τον Δεκέμβριον του 1945, έν ολόκληρον έτος μετά τα Δεκεμβριανά γεγονότα, και απεφασίσαμεν όπως ο λαός, όστις επί εν έτος και πλέον ευρίσκετο εις φιλικάς χώρας ίνα αποφύγη την δικαιοσύνην ως αποτέλεσμα των διπλωματικών υποχρεώσεων του Στάλιν, ήτο ο μοναδικός ο δυνάμενος να πραγματοποιήση με βεβαιότητα τας μεταρρυθμίσεις εις τας οποίας απεβλέπαμεν. Ο αγών ήτο απαραίτητος και διά τον αγώνα τούτον απητείτο αρχηγός διά να τόν διευθύνη. Ως τέτοιον με εδιαλέξατε, επειδή εγνωρίζατε τον αγώνα μου υπέρ της δημοκρατίας και υπέρ του λαού.
Από της στιγμής εκείνης, η πρώτη ομάς του Ελληνικού Δημοκρατικού Στρατού είχε σχηματισθή. Τα αρχηγεία του εγκατέσταθησαν εις Μπούλκες της Γιουγκοσλαβίας. Κατόπιν διαταγής του συντρόφου Στάλιν πρός τους βορείους γείτονάς μας, ο εφοδιασμός μας με όπλα και πυρομαχικά ήρχισε να καταφθάνη, διά να δυνηθώμεν να βαδίσωμεν πρός τας Αθήνας, προκαλούντες την εξέγερσιν ενός εκάστου χωρίου μέχρι της εκεί αφίξεώς μας. Αλλά μετά την διέλευσιν των συνόρων, αντελήφθημεν ότι με 4.000 άνδρας, ευρισκομένους τότε εις Αλβανίαν, Βουλγαρίαν και Γιουγκοσλαβίαν, ήτο αδύνατον να κερδίσωμεν τον αγώνα. Διά τον λόγον τούτον υπεγράψαμεν σειρά συμφωνιών με τας Κυβερνήσεις των άνω χωρών, βάσει των οποίων ελάβαμεν νέαν βοήθειαν, νέα κέντρα εκπαιδεύσεως δι’ επί πλέον άνδρας, τους οποίους έπρεπε να κινητοποιήσωμεν διά τον Δημοκρατικόν Στρατόν, τους μέν διά της βίας, τους δέ εθελοντικώς.
Από της στιγμής εκείνης ηρχίσαμε να εξαναγκάζωμεν τα μεγάλα και μικρά χωριά της Ελλάδος εις εξέγερσιν, συμπεριλαμβανομένην εις αυτό τούτο το επιτελικόν σχέδιον των συμμάχων μας, διά να δυνηθώμεν να προκαλέσωμεν την οικονομικήν κατάρρευσιν της χώρας και να εξαναγκάσωμεν την Κυβέρνησιν των Αθηνών να μας δεχθή εις τας γραμμάς της, όπερ θα εσήμαινε το πρώτον βήμα προς κατάληψιν της εξουσίας. Ότε όμως αντελήφθημεν ότι η Κυβέρνησις των Αθηνών ήτο αποφασισμένη να εξοφλήση άπαξ διά παντός τας διαφοράς της μεθ’ ημών, απεφασίσαμεν να δημιουργήσωμεν κανονικόν στρατόν εκ 50.000 ανδρών, διά να καταλάβωμεν, τη βοηθεία των ενόπλων δυνάμεων, την κυβέρνησιν. Το αντίτιμον της επιτεύξεως των άνω ήτο η υπέρ των γειτόνων μας νέα διευθέτησις των συνόρων μας και η εκ των προτέρων αποδοχή των δυσμενών όρων του συμφώνου ειρήνης. Ούτως ο σύντροφος Στάλιν έφερεν εις πέρας τους σκοπούς του σχετικώς πρός την Αλβανίαν, Γιουγκοσλαβίαν και Βουλγαρίαν, δίδων εις αυτάς όσα ήθελαν εις βάρος μας, διά να δυνηθώμεν να προβώμεν εις την απόπειραν συντρίψεως του Έλληνος πολεμιστού, του παραδείγματος τούτου του θάρρους. Ότε όμως αντελήφθημεν την ανάγκην ενός στρατού, ενός μεγάλου στρατού, εζητήσαμεν εκ νέου συνδιαλλαγήν και εκ νέου, ο Στάλιν μέσω του Μολότωφ μας είπεν: “Συνεχίσατε. Θα οπλίσωμεν τους φίλους των δημοκρατιών, ίνα δυνηθούν να σας βοηθήσουν”. Και τούτο, επειδή ο σκοπός της Ρωσίας να βάλη πόδι εις την Ελλάδα, ήρχισε να ματαιώνεται.
Επιστεύσαμεν και συνεχίσαμεν. Ούτως αι Ξέναι Λεγεώνες εσχηματίσθησαν το 1947 και συνεστήσαμεν την πρώτην επιτροπήν της Δημοκρατικής Κυβερνήσως. Αλλά, έκτοτε, ο σύντροφος Μολότωφ, πάντα χάριν της διπλωματίας, συνεχώς ανέβαλλε την είσοδόν των εις τον πόλεμον και ήλθεν ο Δεκέμβριος του 1947, ότε μας είπεν: “Σχηματίσατε επίσημον κυβέρνησιν και αναγγείλατε εις τον ελληνικόν λαόν την απόφασίν σας να συνεχίσητε τον αγώνα μέχρι νίκης και θα σας αναγνωρίσωμεν αμέσως ως επίσημον κυβέρνησιν της χώρας”. Επράξαμε τούτο. Ανηγγείλαμεν τον σχηματισμόν της κυβέρνησεως και ανέλαβον την πρωθυπουργίαν, διά να ίδη ο λαός ότι αύτη ευρίσκετο εις χείρας ανθρώπου αποφασισμένου να νικήση. Διέταξα την κατάληψιν της Κόνιτσας ως έδρα κυβενήσεως, διότι είχον υπ’ όψιν την του στρατηγού Πόποβιτς δήλωσιν ότι η επίθεσις κατά της Φλωρίνης θα διενεργηθή ταυτοχρόνως υπό των Ξένων Λεγεωνών. Αλλά εν συνεχεία η επίθεσις ανεβλήθη μέχρι νέας διαταγής, καθώς και η αναγνώρισις της κυβερνήσεως, μέχρις ότου η Μόσχα ιδή ποία θα ήτο η αντίδρασις των Βρεταννών και Αμερικανών.
Το κορύφωμα όλων ήτο το γεγονός ότι, κατά το κρίσιμον στάδιον της μάχης της Κόνιτσας, τα πυρομαχικά δέν έφθασαν εγκαίρως και, παρά την υπεροχήν και τας ευνοϊκωτέρας θέσεις μας, εχάσαμεν την μάχην.
Ίσως μου πήτε: “¨Ουδέποτε εμείναμε χωρίς πυρομαχικά”. Απαντώ: “Ναί. Αλλά ο στρατιώτης του Δημοκρατικού Στρατού, ως γνωρίζετε, πολεμά μόνον μέχρις ότου βλέπει ότι υπάρχουν εφεδρείαι. Όταν αντιλαμβάνεται την έλλειψίν των, αποφασίζει μόνος του. Και τότε συνέβη ό,τι είδομεν. Επίπληξις επί επιπλήξεων ότι οι αρχηγοί δεν εκτελούσαν τας αποστολάς όπως έπρεπε. Διά τούτο το κύρος του Δημοκρατικού Στρατού έπεσε χαμηλά”.
Σάς εκάλεσαν εις την Μόσχαν, διά να δυνηθή ο σύντροφος Μολότωφ να σας ειπή εκ νέου ότι αντιλαμβάνεται την κατάστασιν της κυβερνήσεως του στρατηγού, αλλ’ ότι ήτο αναγκασμένος να περιμένη τους άλλους να κάνουν το πρώτον βήμα χάριν της διπλωματίας. Και οι άλλοι λέγουν ότι, εφ’ όσον οι Δορυφόροι την αναγνωρίσουν, θα ενεργήσωμεν καταλλήλως. Αποτέλεσμα δι’ ημάς μηδέν.
Εν τω μεταξύ η αρχηγία του Στρατού βαθμιαίως μετεφέρθη εις το Γενικόν Επιτελείον του Ο.Ρ.Β. (σ.σ: Ομοσπονδιακός Γιουγκοσλαβικός Στρατός) και εφθάσαμεν εις το σημείον να εκτελούμεν οδηγίας χωρίς να έχωμεν το δικαίωμα πρωτοβουλίας και να μας ξεγελούν και οι μέν και οι δέ, ενώ ούτοι ήδη έλαβον τα όσα είχον ανάγκην βάσει της υπογραφείσης συμφωνίας. Ημείς ουδέν ελάβαμεν μέχρι τούδε.
Αφού σας εξέθεσα όλα ταύτα, τα οποία αποτελούν την καθαράν αλήθειαν, πιστεύσατέ με, σύντροφε Ζαχαριάδη, είμαι τώρα αποφασιμένος, εφ’ όσον τα Τίρανα, το Βελιγράδιον, η Σόφια και η Μόσχα δεν εκπληρώσουν τας υποσχέσεις των, να ακολουθήσω το μονοπάτι του στρατιώτου, όστις επολέμησε και ηττήθη. Επειδή, πρέπει να γνωρίζετε, ότι ο στρατηγός Πόποβιτς είναι εκείνος όστις θα συντρίψη κάθε πέτραν εις την Ελλάδα και αναγκαστικώς θα βυθισθώμεν εις το χρέος, δέκα φορές πιο βαθειά παρά πρότερον, διά να ανασυγκροτήσωμεν την Ελλάδα. Ο αγών μας επομένως είναι άσκοπος, εφ’ όσον θα μας προκαλέση μεγαλυτέραν συμφοράν.
Μπορείτε να διαβιβάσατε την παρούσαν επιστολήν εις το Πολιτικόν Γραφείον του Κ.Κ. Ελλάδος, ίνα γίνη σχετική εκτίμησις των όσων εξέθεσα και ληφθή απόφασις ως πρός το μέλλον.
